โบราณวัตถุ
โบราณวัตถุ
ประวัติความเป็นมาของโบราณวัตถุ
ในประเทศไทยพบหลักฐานทางโบราณคดีตั้งแต่สมัยยุคหินใหม่ โดยเฉพาะที่แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง จังหวัดอุดรธานี แหล่งโบราณคดีที่สำคัญแห่งหนึ่งของโลกได้ค้นพบโบราณวัตถุมากมาย เช่น เครื่องมือหิน เครื่องปั้นดินเผา เครื่องตกแต่งต่างๆ เป็นต้น แสดงให้เห็นวิถีชีวิตของมนุษย์ในยุคนั้น ประวัติศาสตร์สมัยโบราณ สันนิษฐานว่ามนุษย์เริ่มประดิษฐ์สิ่งของใช้ในชีวิตประจำวันในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ เช่น เครื่องมือหิน อาวุธ และเครื่องใช้ต่างๆ ซึ่งต่อมากลายเป็นโบราณวัตถุทางวัฒนธรรมเมื่อแก่และฝังไว้ใต้ดินเป็นเวลานาน สามารถพบได้ทุกที่ในประเทศไทย โบราณวัตถุแต่ละแห่งมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม สะท้อนถึงวิถีชีวิตของมนุษย์ในอดีต พัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรม และความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆ
ประโยชน์ของโบราณวัตถุมีดังนี้
- เป็นแหล่งรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม ช่วยให้นักประวัติศาสตร์และนักโบราณคดีสามารถศึกษาและทำความเข้าใจอดีตของมนุษยชาติได้
- เป็นหลักฐานทางโบราณคดี ช่วยกำหนดอายุของแหล่งโบราณคดีและโบราณวัตถุ
- เป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาเรียนรู้และเข้าใจประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของชาติ
วัตถุโบราณมีความสำคัญอย่างไร
วัตถุโบราณนั้นมีความสำคัญเป็นอย่างมากเลยในการศึกษาเรื่องราวและการใช้ชีวิตพฤติกรรมต่างๆของคนในอดีต เราจะใช้โบราณวัตถุเหล่านี้จะบอกให้ทราบว่าวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของคนในอดีตเหล่านี้ได้จากโบราณวัตถุต่างๆที่ค้นพบในแต่ละพื้นที่ เช่น เศษเครื่องปั้นดินเผา แสดงให้เห็นถึงความสามารถของคนในยุคก่อนว่ามีเทคโนโลยีในการผลิตรูปแบบของภาชนะ ก่อนจะมีการบันทึกการเล่าเรื่องราวเป็นลายลักษณ์อักษรนั้น จะมีการใช้โบราณวัตถุเป็นตัวเล่าเรื่องราวทางประวัติศาสตร์อันยาวไกลของผู้คนในอดีต
ประเภทของโบราณวัตถุ
การแบ่งประเภทโบราณวัตถุนั้น ตามหลักวิชาการโบราณคดี อาจแบ่งได้
เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆคือ
- โบราณศิลปวัตถุ หรือ โบราณวัตถุที่มนุษย์สร้างขึ้น (Artifacts) ได้แก่
เครื่องมือหรือสิ่งของ ไม่ว่าจะเป็นเครื่องใช้ ที่มนุษย์สร้างขึ้นด้วยวัสดุประเภทต่างๆในยุคนั้น เช่น เครื่องมือที่ทำมาจากหินเครื่องปั้นดินเผา เครื่องประดับ ประติมากรรมต่างๆ จิตรกรรมฝาผนัง ศิลา จารึก เป็นต้น - นิเวศวัตถุ หรือ โบราณวัตถุที่เป็นของตามธรรมชาติหรือสภาพแวดล้อม(Ecofacts)
ที่ไม่ใช่สิ่งที่มนุษย์สร้างหรือประดิษฐ์ขึ้นโดยตรง แต่เกี่ยวข้องกับมนุษย์และสามารถ
สะท้อนให้เห็นการใช้ชีวิตและ สื่อถึงพฤติกรรมของมนุษย์ในอดีต หรือมีร่องรอยที่แสดงให้เห็นถึงกิจกรรมของมนุษย์
เช่น กระดูกสัตว์ เมล็ดพืช ซึ่งเราสามารถนําไปศึกษาถึงสภาพแวดล้อมในอดีตได้
ในทางปฏิบัติเพื่อง่ายต่อการศึกษา เราจะแยกออกเป็นกลุ่มต่างๆดังนี้
1.แบ่งตามวัสดุที่นำมาใช้
- โบราณวัตถุที่ทำมาจากไม้
- โบราณวัตถุประเภทดินเผาต่างๆ
- โบราณวัตถุประเภทโลหะ
2.แบ่งตามจุดประสงค์ในการใช้งาน
- เครื่องใช้ที่ใช้ในชีวิตประจำวัน อาทิเช่น เครื่องปั้นดินเผา
- เครื่องมือที่ต้องใช้ในการประกอบอาชีพ ยกตัวอย่างเช่น เครื่องมือดักปลาในแม่น้ำ เครื่องมือล่าสัตว์
การขุดค้นโบราณวัตถุ
การขุดค้นทางโบราณวัตถุ หรือ การขุดค้น ในภาษาอังกฤษ excavation กรมศิลปากร สำนักโบราณคดี ให้คำจำกัดความไว้ว่า “กระบวนการหรือวิธีการในการรวบรวมข้อมูลทางโบราณคดีหรือการสอบสวน โดยการขุดค้นหลักฐานที่ฝากไว้ในดิน การค้นคว้า วิเคราะห์ สรุปเรื่องราว หรือเพื่อการสำรวจทางโบราณคดีหรือการขุดค้นเพื่อการอนุรักษ์” และ ยังมีอีกความหมายหนึ่งจากท่าน อาจารย์ พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ นักเขียนและผู้ทรงคุณวุฒิด้านโบราณคดีและพิพิธภัณฑ์ บอกถึงวัตถุประสงค์ในหนังสือเบื้องต้นว่าเป็น “การขุดเพื่อค้นคว้าหาความรู้จากโบราณวัตถุ โบราณสถาน โดยหลักวิชาอันประกอบด้วยการขุดอย่างพินิจพิเคราะห์และจดบันทึกรายงานอย่างถูกต้อง เพื่อประโยชน์ในการค้นคว้าวิจัยพฤติกรรมด้านต่างๆ ของมนุษย์ ที่เราเรียกว่าประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม”
นอกจากนี้ Timothy C. Darvill นักโบราณคดีชาวอังกฤษให้คำนิยามการขุดค้นทางโบราณคดีว่า ” วิธีดำเนินการงานทางโบราณคดีทีละขั้นตอน ซึ่งเป็นกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการเปิดเผยและบันทึกหลักฐานทางโบราณคดีที่สะสมอยู่ใต้พื้นดิน เทคนิคการขุดมีหลายประเภท แต่ละเทคโนโลยีมีข้อดีและข้อเสียที่แตกต่างกัน ” เช่น Open Area Excavation, Planum Method, Quardrant Method และ Wheeler Method”
การอนุรักษ์โบราณวัตถุ
การอนุรักษ์โบราณสถานและโบราณวัตถุโดยใช้วิธีทางวัฒนธรรมถือเป็นกิจกรรมหนึ่งมีการดำเนินการในทุกประเทศเพราะสามารถช่วยลดปัญหาความเสียหายต่อโบราณวัตถุ ของเก่าอาจเสื่อมสภาพ โดยทั่วไปแล้ว การใช้วิธีการทางวัฒนธรรมเพื่อการอนุรักษ์ ได้แก่ การใช้วิธีการและสื่อ สื่อสารและให้ข้อมูลแก่ประชาชนในรูปแบบต่างๆ เกี่ยวกับประวัติ ความสำคัญ และ โบราณสถานและโบราณวัตถุเป็นประโยชน์ต่อกิจกรรมเหล่านี้ซึ่งเป็นกิจกรรมภายใต้เขตอำนาจขององค์กร เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นสามารถกำหนดให้มีการดำเนินการได้ เป็นกิจกรรมที่ควรทำหรือส่งเสริม ส่งเสริมการอนุรักษ์อนุสรณ์สถานและโบราณวัตถุในท้องถิ่นทุกครั้งที่เป็นไปได้
การอนุรักษ์โบราณวัตถุ นั้นต้องมีการขึ้นทะเบียนกับกรมศิลปากรก่อนตาม มาตรา 14 มาตรา 15 และมาตรา 16 ของพระราชบัญญัติโบราณสถานโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. 2504 กําหนดกรณีการขึ้นทะเบียน โบราณวัตถุไว้ สรุปสาระได้ว่า หากอธิบดีกรมศิลปากรพิจารณาเห็นว่าโบราณวัตถุหรือศิลปวัตถุใด ซึ่งมิได้อยู่ในความครอบครองของกรมศิลปากร มีคุณค่าในทางศิลปะ ประวัติศาสตร์ หรือโบราณคดีเป็นพิเศษ อธิบดีกรมศิลปากรมีอํานาจประกาศในราชกิจจานุเบกษาขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุหรือศิลปวัตถุนั้น และเมื่อได้มีการขึ้นทะเบียนโบราณวัตถุหรือศิลปวัตถุใดแล้ว ผู้ใดจะซ่อมแซมแก้ไข หรือเปลี่ยนแปลงโบราณวัตถุหรือศิลปวัตถุไม่ได้เว้นแต่ จะได้รับอนุญาตจาก
อธิบดีกรมศิลปากรเป็นลายลักษณ์อักษร
กรณีที่โบราณวัตถุหรือศิลปะที่ขึ้นทะเบียนเกิดการชำรุดเสียหาย หักพัง หรือสูญหาย หรือมีการย้ายสถานที่เก็บรักษา ให้ผู้ครอบครองโบราณวัตถุหรือศิลปวัตถุนั้นแจ้งเป็นหนังสือไปยังอธิบดีกรมศิลปากรภายใน 30 วัน นับแต่วันชํารุด หักพัง เสียหาย สูญหายหรือมีการ ย้ายสถานที่เก็บรักษา (มาตรา 16)
A : โบราณวัตถุ คือ วัตถุที่มนุษย์สร้างขึ้นในอดีต ซึ่งมีอายุตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์จนถึงสมัยปัจจุบัน โบราณวัตถุสามารถแบ่งออกได้เป็นหลายประเภทตามวัตถุประสงค์ในการใช้งาน เช่น เครื่องมือเครื่องใช้ อาวุธ เครื่องตกแต่ง เครื่องใช้สอย เครื่องประดับ พระพุทธรูป และสิ่งก่อสร้าง เป็นต้น
A : โบราณวัตถุมีความสำคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์เป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ช่วยให้นักประวัติศาสตร์สามารถเรียนรู้เกี่ยวกับวิถีชีวิต วัฒนธรรม เทคโนโลยี ความเชื่อ และพัฒนาการของมนุษย์ในอดีตได้
A : ในประเทศไทยพบโบราณวัตถุได้มากมายจากแหล่งต่างๆ ทั่วประเทศ เช่น แหล่งโบราณคดี แหล่งโบราณสถาน แหล่งโบราณวัตถุใต้น้ำ และแหล่งโบราณวัตถุที่พบโดยบังเอิญ แหล่งโบราณคดีที่พบโบราณวัตถุได้เป็นจำนวนมากในประเทศไทย ได้แก่ แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง แหล่งโบราณคดีคูบัว แหล่งโบราณคดีเมืองโบราณอู่ทอง และแหล่งโบราณคดีบ้านปราสาท
A : วิธีการอนุรักษ์โบราณวัตถุมีหลากหลายวิธี ขึ้นอยู่กับประเภทและสภาพความเสื่อมโทรมของโบราณวัตถุ วิธีที่นิยมใช้กัน ได้แก่ การเก็บรักษาในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม การรักษาสภาพด้วยสารเคมี การบูรณะซ่อมแซม และการทำสำเนา